Um "lág þolmörk"

Í Lesbók Morgunblaðsins birtist hinn 11. ágúst síðastliðinn pistill eftir Jón Ólafsson sem nefnist „Aluminiumindustri ud af Island“, þar sem sagt er frá því að þessi orð hefðu verið krotuð á hús íslenska sendiráðsins í Kaupmannahöfn. Jón rekur frásagnir íslenskra fjölmiðla af þessu tiltæki, sem flestar voru neikvæðar, og spyr í lokin: „Hvers vegna ætli þolmörk gagnvart mótmælum liggi svona lágt? Er þetta eitthvað séríslenskt?“ Hér fer höfundur villur vegar. Þolmörk fjölmiðla á Íslandi gagnvart mótmælum eru alls ekki lág. Íslenskir fjölmiðlar hafa skýrt með greinargóðum hætti frá mótmælaályktunum funda austur í sveitum gegn virkjunum í Þjórsá; frá ályktunum mótmælenda gegn stækkun álversins í Straumsvík í aðdraganda bæjarkosninganna þar um skipulagstillögu bæjaryfirvalda og frá ályktunum gegn nýjum álverum víðsvegar um land. Og bæði blöð, útvarp og sjónvarp gerðu ítarleg skil mótmælagöngu 15.000 manns gegn virkjunum og álverum niður Laugaveginn fyrir fáum árum. Það er því mikill misskilningur hjá höfundi að þolmörk Íslendinga gagnvart mótmælum séu lág. Þau eru langt frá því að vera það eins og eðlilegt er í landi sem býr við tjáningarfrelsi. En sitt hvað er mótmæli annarsvegar og skemmdarverk eða hryðjuverk hinsvegar. Þar eru þolmörk Íslendinga lág. Og eiga að vera það af samskonar ástæðu og þolmörk gagnvart meðferð elds eru, og eiga að vera, lág. Skemmdarverk eru lögbrot. „Ef vér slítum sundur lögin munum vér einnig slíta stundur friðinn“ sagði Þorgeir ljósvetningagoði á Alþingi forðum. Sá sannleikur verður aldrei of oft sagður. Skemmdarverk og lögbrot hafa um aldir slitið friðinn víða um lönd með hörmulegum afleiðingum.

Frá „mótmælum“ við Kárahnjúka 2006

Ef slakað er á eldvörnum er hættunni boðið heim. Ef „minniháttar“ lögbrot eru liðin færa botamenn sig upp á skaftið. Framhaldið getur endað með skelfingu. Um það geymir sagan mörg sorgleg dæmi. Enginn málstaður réttlætir skemmdarverk í lýðfrjálsu landi. Ísland er lýðfrjálst land. Við höfum því ekkert að gera með „mótmæli“ af því tagi sem meðfylgjandi mynd frá Kárahnjúkum sýnir. Slíkt atferli ber að kæfa í fæðingu. En öllum, Íslendingum sem útlendingum, er frjálst að mótmæla, í réttri merkingu þess orðs. Jón Sigurðsson og fylgismenn hans „mótmæltu allir“ á sinni tíð. En þeir brutu ekki rúður í Lærða skólanum og slettu ekki skyri á Trampe greifa. Þeir komu fram af reisn en ekki skrílshætti. Þetta er munurinn á mótmælum og spellvirkjum. Fram kemur í greininni sem hér er vísað til að höfundur er kennari. Vonandi brýnir hann fyrir nemendum sínum muninn á mótmælum og skemmdarverkum.